αλβανικa Melissa

Thimi Mitko

Shqipëruar nga Gjergj Pekmezi,

Vjen-ë, 1924

(© nga Olsi)

Parathënje

Qëllimi i Alvanika Melissa (Bletës shqiptare): d. m. th. i këtyre këndimeve albanologjike, është përgjithërisht, shpëtimi edhe dhënija brezave që vinë i fjalëvet edhe tekstevet shqipe, sa para vjetesh me shumë mundim e prishje mblodha, të cilat mbesoj se do të kenë një vleftë, sepse në këto duket fisi, karakteri, adetet e zakonet e rasës shqiptare: veçanërisht, duha që t’u ipet një shkak e shtyrje bashkatdhetarëve shqiptarë për të kulturuar edhe studiuar gjuhën e tyre amtare, që me këtë mënyrë natyrale edhe të vetëm fitimprurëse të mundin edhe këta të cilivizoheedhe të kenë njësoj vleftë me vëllezërit e tjerë të tyre ellenofonë.

Lutem që të tjerët, më të zotrit se mua në këto punë, të pasurojnë këtë mbledhje edhe t’a zbukurojnë, ashtu që të përdoret për dobinë morale të kombit. – “Një komp nuk munt me asnjë mënyrë tjetër të dalë pe barbarismës, përveç duke punuar gjuhën e vet” thotë Herderi. Edhe Shqiptarët, si gjenden tani të ndarë në Mohamedanë edhe të krishterë, këta prapë në Katolikë edhe Ortodoksë, do të mundin të ndriten edhe të humbasin zgjyrën e padijës së tyre barbare vetëm duke studiuar gjuhën e tyre amtare. Gjuha amtare është ushqimi i parë e i përbashktë q’i jep gjallësi popullit, sa për klaset më të larta le të mbetet më e mbaruara edhe e provuara greqishte.

Kërkimi i cave të mbyllin gjuhën shqipe edhe me përdorimin e shtrënguar të greqishtes t’a thëthinë fjesht rasën shqiptare ose t’a shuajnë edhe t’a bëjnë sikur ska qënë, është një gabim i tmeruar, shpikje e një mendje të shkurtër, politik’ e kalbur edhe i çdo “idée të madhe” mosmeritonjës. Si shëmbëll le të jetë politika kishatare e Patriarhatës të Stambollit edhe qeverrisë të Athinës kontra Bullgarisë, e cila ne vent të bashkimit solli çarje edhe në vent të bindjes edhe thëthitjes pruri mëni rase të papajtuar.

Qytetërimi grek, siç gjenden sot punrat, munt të hyjë vetëm në të paktë Shqiptarë, vetëm në mest të atyre, të cilët kanë pak dituri. Por si munt të hyjë qytetërimi grek në shumicën e gjendjes shqiptare, në familjen e zanatçiut edhe te industrielit, në kasollen e bariut, në qoftë se nuk përhapen iderat greke me përdorimin e gjuhës së tyre shqiptare që flitet?

Apo duhet të presë njeriu gjersa tërë populli shqiptar të mësojë gjuhën e shkrimit të Athinës edhe pastaj të fillojë përhapjen e iderave greke? Gjer atëhere do kalojnë shumë shekuj. Si shëmbëll le të jenë fshatrat shqiptare rreth Athinës, ku aty edhe ne dyert të kryeqytetit grek, edhe pas pesëdhjet vjet mbretëri greke nuk mësuan bota gjer tani as një fjalë greqisht.

Për veç kësaj, në qoftë se lihet Shqipërija në padijen e saj, pa shkronja vendi edhe pa shkolla popullore, do të rendin atëhere Sllavët me vegla më të forta e më praktike për të gëlltitur rasën shqiptare. Ja ku malëzestë zbresin pe maleve të tyre skërka edhe lakuriqe për t’a pushtuar edhe sllavizuar Shqipërin e veriut edhe Sërbët vrapojnë gjith me atë qëllim nga lindja. As priftërinjtë, propagandistët e Romës srrinë me duar të kryqëzuar, por me katihizme shqip: d.m. th.të shkrojturnë gjuhë shqipe, me fjalë edhe predikime po tërheqin më shumë se gjysmën e popullit shqiptar në dogmën latine edhe me kombësinë italjane. Kur, në qoftë se Shqipëtari mësoheshe në gjuhën e tij amëtare pe kleri me mendime greke edhe në qoftë se mbillshe ne ay idea greke me frazët e ti Shqipe që fliten, kishte për të zënë rrënjë ne ay patriotismi grek edhe dija e vleftesëvet aqe shumë sa të ishte i zoti të mprojë atdheun e ti pe natyre të fortë e të mospushtueshme, edhe kombësin e ti greke edhe do fshtet’te mendjen e zembrën e ti jo në Sllavët e në Italjanët po më tepër ne mëma Greqi, dyke sjellë ndër ment gjyshërit e ti Epiriotët e Maqedonët, bashkë kombëtarët e ti në Greqi të lirë, luftëtarët e atdheut të ti të madh Suljotët, Pecjotët, Hidrenjtë e të tjerë.

Po edhe Greqia duhet t’u sillet Shqiptarëve, si mëmë e vërtetë edhe e dashur, duke u folur në gjuhën e tyre të foshnjërisë edhe shtëpijake edhe jo si njerkë ziliqare duke u folur përnjergjesh edhe pa përgatitur ne gjuhën e ksenofonit edhe të Thukidhidhit, e cila është për të mësuarit edhe e cila, masi ata nuk e kuptojnë, u err mendjen e i bën të plokët, sa t’i përbuzin vëllezërit e tjerë, si të pagëdhendur, të poshtër, të humbur, si vëllezër , të cilët gjoja sjanë fisnikë edhe si të këtillë shëmtojnë fisnikërinë greke.

Greqia duheshe si mëmë e dashur të ngrohi pe Shqipëtarëve jo vetëm bashkëfetarët e saj, po edhe Shqiptarët Mohamedanë edhe katolikë, të cilët me gjith ndryshimet e tyre fetare e përmbajnë patriotizmin e tyre kombjar lartër edhe për bashkëqytetarët e tyre të kështerët ortodoksë dëftyen gjithmonë dashuri vëllazënore edhe rrojtnë gjithmon në armoni të plotë më ta. Një liri feje më e madhe se ajo që mbretëron në mest të shqipëtarëve nuk munt të gjendet as në kombet më të qytetëruar. Shqiptari duke dashur pa funt atdhenë e ti do edhe bashkatdhetar e ti edhe kur ay është tjatër feje, sepse fenë e ka në vent të dytë, kur puna është për atdhen e përgjithshme. Në këngat e popullit herojke gjenden shumë këshisoj shëmbëlla patriotizmi edhe lirije feje të papërgjajtura.

I lutem Zotit, që ky shkrim albnologjik t’u bëhet këndim i përbashktë gjithë Shqiptarëve pa ndryshim mendimi politik ose besim feje edhe filologëve që studiojnë, një shkak për këndime edhe mendime të tjera ethnologjike më të mbaruara.

Misir, në Mars 1878.

Eftim Mitko.