Islamitische visie op opvoeding en onderwijs
|
INHOUD |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
De lof is aan Allaahu Ta`ala . Wij prijzen Allaahu Ta`ala en vragen Zijn hulp en vergiffenis. Wij zoeken onze toevlucht bij Allaahu Ta`ala voor al het kwade die van de shaytan (satan) en onze nafs (ego) komt. Als Allaahu Ta`ala iemand op de rechte weg leidt, is niemand in staat hem te misleiden. En als Allaahu Ta`ala iemand misleidt, is niemand in staat hem op het rechte pad te krijgen. Wij getuigen dat er geen godheid is dan Allaahu Ta`ala en wij getuigen ook dat Muhammad (sas) Zijn dienaar en Zijn Gezant is.
As-salaat (gebeden) en as-salaam (groetenis) zijn voor de laatste der Rasoel (Boodschapper) en de Nabie (profeet) van Allaahu Ta`ala, Muhammad Mustafa (sas). As Salaam aan hem die de mensheid uit de duisternis van ongeloof en onrecht heeft gehaald en As Salaam aan een ieder die zijn boodschap volgt.
In de Qur'ân en ahadîth (tradities die berichten over iets wat Rasulu'llâh (s.a.s) heeft gedaan, bevolen te doen of te laten of stilzwijgend heeft goedgekeurd als zijn metgezellen het deden) neemt opvoeding en onderwijs een belangrijke plaats in. Deze twee termen wordt in het Arabisch samengevat in het woord 'tarbiyah'. Hieronder zullen wij in het kort een toelichting geven op de betekenis en het doel van tarbiyah:
Wat is de letterlijke betekenis van de term tarbiyyah?.
In het Arabisch komt het woord tarbiyah uit drie wortels:
1) rabâ: toenemen, vermenigvuldigen (zie Qur'ân surah ar Rûm,39).
2) rabî: gebeuren, ontstaan, kind opvoeden, groot brengen.
3) rabba: regeren, verbeteren, opvoeden, onderwijzen, verzorgen, iets op zich nemen.
Het zelfstandige naamwoord 'ar rabbu' betekent heer, eigenaar, iemand die gunsten verleent, iemand die alles in orde brengt, iemand die voorzorgsmaatregelen treft.
Het is tevens een eigenaam van Allah. Allah als Rabb komt 965 maal voor in de Qur'ân. Het eerste geopenbaarde vers begint met (i.p.v. de Arabische tekst van de onderstaande en verder te volgen ayat (verzen van de Qur'aan) geven we alleen de Nederlandse uitleg ervan):"Lees op, in de naam van uw Rabb (Heer)..." (Qur'ân, 96/1). Rabb betekent dat Allah degene is die Heer, Opvoeder, Onderwijzer, Rageerder, Schepper, Continueerder is van al het geschapenen. Allah schept de mens en leert hem alles wat hij nodig heeft. Deze tarbiyah is geleidelijk, stap voor stap, van niveau tot niveau en in overeenstemming met de Islamitische fundamenten.
Rasulu'llaah (sas) en tarbiyah.
In de Qur'aan staat det de muslims zichzelf en hun gezinsleden moeten beschermen tegen de vuur van de hel (Surati-ttahriem 66/6). Met 'beschermen' wordt bedoeld dat men hun tarbiyah moet geven.
In een hadith zegt Rasulu'llaah (sas) : Waarlijk, ik ben gezonden als een opvoeder (mu`allim) (Ibn-i Madjah, Muqaddimah,17). Hiermee geeft Rasulu'llaah (sas) aan dat hij als profeet de leraar, de opvoeder en de leider is voor ons. Verder vertelt deze hadith ons het belang van de tarbiyah. Als een van de belangrijkste taken van het profeetschap tarbiyah is dan is het van zelf sprekend dat dit ook onze taak moet zijn jegens onze nakomelingen. Rasulu'llaah (sas) heeft de vaders verantwoordelijk gesteld voor deze taak. Als deze er niet is dan is dat achtereenvolgend opa, moeder, voogd en zonodig de Islamitische staat. In een hadith van Abu Hurayrah (r.a.) zegt Rasulu'llaah (sas) : Een van de verantwoordelijkheden die een vader op zijn kinderen heeft is hem/haar een goede naam en tarbiyah geven... (Feyzu'l Qadier, Munawie).
Algemeen doel van tarbiyah is: Allahs welbehagen verkrijgen door ons aan Allahs principes over te geven zodat we hier op aarde Allah dienen, ons kunnen weerhouden van alle slechtheden en ons kunnen aanzetten tot het goede en in het hiernamaals het eeuwige geluk kunnen vinden. Om dit te kunnen bereiken moeten we ons en onze kinderen volgens de Islamitische tarbiyah grootbrengen. Het resultaat hiervan is, kinderen met een sterke identiteit sterke identiteit, goed opgevoede en perfect opgeleide kinderen opleveren, die optimistische kijk op de toekomst zullen hebben.
Door een goede identiteitsvorming, zullen ze niet alleen een voorbeeld zijn voor hun eigen geloofsgenoten maar ook voor de rest van de mensheid. Verder is het heel belangrijk dat muslims een goede opleiding moeten volgen, immers Allah zegt in de Qur'ân:
(Nederlandse uitleg): "Lees op, in de naam van uw Heer, die geschapen heeft. Geschapen heeft de mens van een alaq (samengeklonterd weefsel). Lees op en uw Heer is de eerwaardigste. Die onderwezen heeft door de pen. Onderwezen heeft de mens wat hij niet wist." (Qur'ân, 96/1-5)
Met deze woorden kreeg de Profeet Muhammad (sas) de eerste goddelijke openbaring om de Islam te verkondigen. De eerste verzen van de Qur'an, die de Profeet (s.a.s) mocht horen ging over het onderwijs. Op vele plaatsen in de Qur'an spoort de Schepper de mensen aan tot leren. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen.
Kenmerken van een Islamitische tarbiyah (onderwijs en opvoeding) zijn:
Dit is gebaseerd op de broederschap van alle muslims die door Allah is opgelegd in de Qur'ân He basispatroon van de Islamitische gemeenschap (ummat-i Muhammad) is teug te vinden in het structuur van het gezin. Het belang van het gezin als verzorgingseenheid waaraan ieder lid bijdraagt en waarvan ieder lid ook profiteert, is het fundament van de Islamitische gemeenschap. In het centrum van het gezin bevindt zich de moeder als opvoedster en onderwijzeres, terwijl de vader in hun levensonderhoud voorziet, ze beschermt en de eindverantwoording draagt.
Dit grondbeginsel betekent onder meer, dat als heel jonge kinderen weinig dwang van hun omgeving ondervinden, ze zuiver zullen blijven vanwege hun fitrah. Hoe natuurlijker kinderen opgroeien, des te langer hun oorspronkelijke onschuld bewaard blijft. Er wordt van uitgegaan, dat het voornamelijk de invloed is van de verdorvenheid die zelfzuchtige en kortzinnige mensen in deze wereld uitoefenen, die kinderen aantast in hun natuurlijke goedheid. Rasul'lullah (s.a.s.) heeft ons opgedragen veel aandacht aan de tarbiyah van onze kinderen te besteden en hun tarbiyah goed en zuiver te houden (Ibn-i Madja; Adab 3).
De tarbiyah van onze kinderen behoort in de eerste instantie tot de taak van ouders en in de tweede instantie tot de opvoeders (in ons geval zijn dat direct het team en indirect het bestuur).
Daarom zijn wij allen verantwoordelijk voor de Islamitische tarbiyah van onze kinderen, hetgeen een goede voorbereiding op hun verdere leven is. Wij moeten ervoor zorgen dat de liefde voor Allah, Rasul'lullah (s.a.s.) en alles wat van Hen (de Islam) is gekomen, bijgebracht wordt.
In een overlevering (hadith) zegt Rasul'lullah (s.a.s.): "...Ieder kind wordt in de ware godsdienst geboren (fitrah, m.a.w. de Islam). (Het heeft in zich de potentie om voor de ware en natuurlijke godsdienst te kiezen en als het aan zichzelf zou worden overgelaten dan zou het geen andere godsdienst aanhangen dan de Islam.) Maar de ouders maken er een Jood of Christen of Zoroatrist (vuuraanbidder [madjusi]) van". (Bukhari, Djanaiz, 79; Muslim, Qadar 23). Dit betekent dus dat ieder kind als muslim geboren wordt. Het is vanzelfsprekend dat een kind dat in een muslim gezin opgroeit, ook een muslim wordt.
Hieruit kunnen we stellen dat wij als muslims en u als opvoeder de plicht hebben, de aan onze tarbiyah en verzorging toevertrouwde kinderen zodanig op te voeden en op de maatschappij voor te bereiden, dat de Islamitische tarbiyah, waarden en normen daaraan niet mogen ontbreken.
Factoren die bijdragen tot een goede tarbiyah.
Na deze korte uiteenzetting van tarbiyyah zullen wij in het kort beschrijven, op welke factoren wij dienen te letten bij Islamitische vorming van onze kinderen.
1. Liefde voor Allah en Zijn Profeet (s.a.s.)
Allereerst moeten we de Islamitische tarbiyah beginnen door de kinderen de liefde voor Allah en Zijn Profeet (s.a.s.), zijn familie en zijn metgezellen bij te brengen. De liefde voor Allah is het kind bij de schepping reeds ingegeven. We zouden kunnen zeggen dat het erfelijk aangelegd is, als het ware een natuurlijk instinct. Het is een feit dat in alle godsdiensten de liefde voor de Schepper centraal staat, zo ook in de Islam.
Vaak hanteren ouders tactieken van het-angst-inboezemen door de kinderen te straffen met: "Als je stout bent, zal Allah je straffen in de hel". Dit is geen juiste methode. Hierdoor worden de kinderen zeker niet braver of beleefder. Integendeel, dit soort bangmakerijen hebben een funeste invloed op hun gevoelsleven en vooral ook op hun latere opvatting van de Islam.
In het ergste geval stappen zij af van de Islam. Daarom is het veel beter en verstandiger hun aangeboren gevoel voor geloof te stimuleren met woorden als: "Als je de waarheid spreekt, houdt Allah van je".
In de praktijk zijn kinderen die met liefde voor Allah en Zijn Profeet (s.a.s.) zijn opgevoed, meestal al zekerder van zichzelf door het zelfvertrouwen, dat het iman (geloof) en de Islam hun schenkt. Zij zullen altijd geloven, dat Allah hun leven leidt en hen beschermt. In moeilijke tijden en omstandigheden zullen ze zich altijd tot Hem wenden om hulp en troost. Zulke kinderen zullen dankzij dit gevoel van liefde veel gelukkiger zijn. Dit zal tot gevolg hebben, dat ze met hun beide voeten op de grond de toekomst tegemoet gaan. Ze zullen op dezelfde manier de aandacht en de liefde die ze van hun ouders en opvoeders hebben gekregen, doorgeven aan anderen.
Degenen die dit niet gehad hebben blijven verstoken van dergelijke belangrijke gevoelens. Daarom moeten we van jongs af aan beginnen, de kinderen liefde voor Allah en Rasul'lullah (s.a.s.) bij te brengen en daar mee hun geloofsbeleving tot ontwikkeling te brengen.
Natuurlijk is ook Godsvrees een gevoel dat de mens moet worden bijgebracht, wat niet altijd negatieve gevolgen heeft. Maar het tijdstip om de kinderen dit gevoel bij te brengen moet men liever tot later uitstellen. De kinderen moeten daartoe eerst tot de leeftijd des onderscheids gekomen zijn, d.w.z., zij moeten het onderscheid tussen goed en kwaad, tussen juist en onjuist hebben leren maken.
2. Voorbeeldfunctie van volwassenen
Een ander feit waarop we zeker moeten letten terwijl we het kind de liefde voor Allah en Rasul'lullah (s.a.s.) bijbrengen, is het eigen gedrag van de ouders, leraren en andere volwassenen uit de familiekring of naaste omgeving. Deze personen vervullen als het ware een voorbeeldfunctie voor het kind dat immers geneigd is na te doen wat het om zich heen ziet. Als de volwassenen uit de omgeving van het kind in hun godsdienstige beleving en handeling rust en vrede uitstralen, heeft dat een intense invloed op de kinderen. Door deze invloed zullen zij voor zichzelf het goede gedrag van de ouderen trachten te imiteren en daardoor geleidelijk aan zelf ook tot rustige en vreedzame personen opgroeien.
3. Kennisoverdracht
Volgens een overlevering (hadith) zegt Rasul'lullah (s.a.s.): " Spreek de mensen toe op hun eigen niveau van kennis: (Bukhari Ilm 45). Vertaald in de problematiek van de Islamitische tarbiyah betekent dat, dat we kinderen op een aanvaardbare en begrijpelijke manier over de Islam moeten vertellen, dus aangepast aan hun leeftijd en ervaringswereld. Als we te hoog grijpen, te moeilijke termen gebruiken of ingewikkelde onderwerpen behandelen, waarvoor de kinderen nog niet rijp zijn, wekt dat irritatie en afweer op. Via voorlezen van verhalen met een Islamitische inslag, zoals bijvoorbeeld het levensverhaal van Rasul'lullah (s.a.s.) en andere profeten, vrienden van de Profeet (s.a.s.) of belangrijke historische personen of gebeurtenissen, samen opzeggen van dankgebeden, lofprijzingen etc., wordt een positief resultaat bereikt.
4. Gezamenlijke activiteiten
Nog een methode om de kinderen godsdienstige vorming te geven is Gezamenlijke activiteiten te verrichten:
Met hen samen naar de moskee gaan, salât (gebed) en sawm (vasten) verrichten, de Islamitische feestdagen vieren, bepaald gedrag en ethische regels samen uitvoeren, in een kringgesprek hierover praten etc.
5. Aanleren en praktijk
Een praktische godsdienstige vorming bij muslim kinderen is noodzakelijk omdat de kinderen zich aan de Islamitische regels zouden moeten houden betreffende het aanleren en praktiseren van:
a. geloofszaken;
b. godsdienstoefeningen;
c. opvoedkundige zaken;
d. kleedingsvoorschiften;
e. ethische zaken;
f. historische gebeurtenissen;
g. omgangsregels binnen de school;
h. beloning en straf;
i. hygiëne en gezondheid;
j. sport en spel;
k. seksualiteitszaken.
In kort bestek hebben wij hier enkele facetten van de godsdienstige vorming van onze kinderen weergegeven die zouden kunnen bijdragen tot een gezonde Islamitische (geestelijke en lichamelijke) ontwikkeling van onze kinderen.
Wa'l hamdulillaahi Rabbi'l `aalamien.
