| O Biello Aragón ye
l'antigo contau d'Aragón, que s'achuntó con os de
Sobrarbe y Ribagorza ta conformar o biello Reino
d'Aragón. En l'autualidá ye conformau por as redoladas
de Chazetania y Galliguera Alta, anque tamién abraca,
estoricamén, zonas d'as Zinco Billas (Bal d'Onsella) y
d'o Reino d'os Mallos . En a Chazetania se troba a
primera capital d'o reino, Chaca, o campo de Chaca, a
Canal de Berdún, Suduruel y as bals d'Ansó, Echo,
Aragüés y Canfrán. En a Galliguera Alta podemos trobar
o Sarrablo, a tierra de Biescas, con o Sobremón y o
Sobrepuerto, a Guarguera, a Bal de Mangueta y o Sarrablo,
con a capital en Samianigo. Entre as
dos redoladas d'o Biello Aragón esisten bentigüeito
monezipios, cualos nombres puez conoxer dende astí.
O
Rolde "O Caxico" ye una asoziazión que
treballa en l'ambito d'a esfensa y promozión d'a luenga
aragonesa en istos territorios.
L'aragonés
d'o Biello Aragón ye un mosaico de barians dialeutals
que engloban a tot l'aragonés ozidental, amás d'abracar
parti de l'aragonés zentral, representau por o tensino,
y arias dialeutals de transizión entre o zentral,
l'ozidental y o meridional. A dibersidá dialeutal ye
amplisma, pero podemos trobar una coiné natural en
l'aragonés de Samianigo, ziudá industrial que dende fa
tiempos ha aculliu a chens de todas as redoladas
altoaragonesas.
En
l'autualidá ye posible estudiar a luenga aragonesa en as
escuelas de Chaca, Echo, Biescas, Sallén, Tramacastiella
y Panticosa, y en o Estituto Biello
Aragón de Samianigo.
|